Alerjik reaksiyonların sebep olduğu anafilaksi olarak adlandırılan ve bilinen tabiriyle alerjik şok, tıbbi müdahale edilmediği durumlarda hayati risk oluşturur. Alerji ve Astım Derneği Başkanı Prof. Dr. Ahmet Akçay alerjik şok nedenlerinin moleküler alerji testleri ile çok ayrıntılı belirlenebileceğini ve oluşabilecek riskler için önlem alınabileceğini belirtti.
Alerjik Şok (Anafilaksi) Nedir?
Şiddetli alerjisi olan kişiler, alerjik oldukları bir şeye maruz kaldığında çok şiddetli tepki verebilirler. Alerjik reaksiyonlarda bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi anafilaksiye yani alerjik şoka neden olabilir. Alerjik şok çok ciddi bir durumdur ve hemen tedavi edilmezse ölümcül sonuçları olabilir. Vücudunuz alerjik şoka girdiğinde, kan basıncında ani bir düşüş olur, solunum yollarınız daralır ve nefes almakta güçlük çekersiniz. Daha önceki alerjik reaksiyonlarında anafilaksi geçirmemiş olmak, bir sonraki alerjik reaksiyonda alerjik şokun gerçekleşmeyeceği anlamına gelmez. Orta şiddetli alerjik reaksiyonu olan kişilerin bir sonraki reaksiyonu alerjik şok şeklinde olabilir.
Alerjik Şokun Belirtileri Nelerdir?
Alerjik şok durumunda bazı belirtiler yaşarsınız. Bu belirtilerin göz ardı edilmemesi gerekir. Belirtileri ne kadar erken fark ederseniz ve ne kadar erken tedaviye başlarsanız ölümcül sonuçları engelleyebilirsiniz. Alerjik şokun belirtileri şunları içerir:
-Kurdeşen, kızarıklık veya solukluk gibi cilt reaksiyonları,
-Dilde dudakta kaşıntılı şişlik
-Boğazımızda bir yumru varmış gibi hissetmek veya yutma güçlüğü,
-Mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı,
-Hızlı ya da zayıf nabız, tansiyonda düşme
-Burun akıntısı, hapşırma,
-Dilde, dudaklarda şişme,
-Hırıltı ve nefes almada zorluk,
-Vücudunuzda sorun olduğunu dair bir his,
-Ellerde, ayaklarda, ağızda ve kafa derisinde karıncalanma hissi.
Anafilaktik şok ilerlediyse eğer nefes almak için mücadele etmek, baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, bilinç kaybı gibi belirtiler meydana gelir.
Alerjik Şoka Neden Olan Alerjiler Nelerdir?
Alerjik şoka neden olan birçok alerji türü vardır. Ancak yaygın olarak anafilaksiye neden olan bazı alerjiler vardır. Besin alerjilerinden, kuruyemiş, yer fıstığı, süt, yumurta, buğday balık alerjisi, kabuklu deniz ürünleri ve bazı meyve alerjileri anafilaksiye neden olan yaygın alerjilerdir. Böcek sokmaları, özellikle eşek arısı veya arı sokmaları da anafilaksi açısından riskli alerjilerdir. Aspirin, bazı antibiyotikler, antiinflamatuvar ilaçlardan kaynaklanan anafilaktik şok da sık görülebilen durumlardır. Daha önce anafilaktik şok geçirenler, ailesinde anafilaksi öyküsü olanlar ve alerji veya astımı olan kişiler alerjik şok açısından risk grubunda olan kişilerdir.
Alerjik Şok Önceden Bilinebilir Mi?
Alerjik şok çok hızlı bir şekilde gelişir ve ne zaman olacağı tam olarak kestirilemez. Ancak alerjisi olan kişilerin alerjilerinin şiddeti ölçülebilir ve kişinin alerjik şok açısından riski hesaplanabilir. Alerjinin şiddetini ölçmek, moleküler alerji testleri ile mümkündür. Moleküler alerji testi, alerjiye neden olan maddeye kandan bakar ve alerjiye neden olan maddeyi tam olarak saptayabilir. Moleküler alerji testi aynı zamanda total IgE dediğimiz vücudun alerjik yapısını gösterebilen, alerji seviyesini ortaya çıkarabilen yeni nesil bir alerji testidir. Alerjinin şiddeti belirlenebildiği için alerjik şok potansiyelleri de ortaya çıkar. Çok yüksek seviyedeki alerjilerin alerjik şok potansiyelleri varken düşük seviyede olan alerjiler için deneme yaparak alerji belirtisi geliştirip geliştirmediğini tayin etmek gerekir.
Moleküler Alerji Testi Alerjik Şok Nedenlerini Çok Ayrıntılı Ortaya Çıkarır
Alerjik şok gelişmiş çocuk ve yetişkinler için alerjik şoka neden olan alerjenlerin çok ayrıntılı saptanması oldukça önemlidir. Çünkü alerjik şok geçiren kişiler ve çocukların aileleri alerjik şokun belirtilerini gördükleri için psikolojik olarak çok endişelidir. Başka hangi nedenlerin alerjik şoka neden olduğunu ayrıntılı olarak bilmek isterler. Moleküler alerji testi alerjik şoka neden olan besinlerin içindeki bileşenlere de çok ayrıntı bir şekilde ortaya koyması nedeniyle başka hangi gıdalarda alerjik şok gelişebileceğini saptayabilir. Çünkü aynı anda 300 farklı alerjene, alerji olup olmadığının değerlendirmesinin yanında alerjiye neden olan besinin içindeki molekülü de ortaya koyabileceği için bu molekülü içeren gıdaları da ortaya çıkarabiliyor.
Arı sokmasına bağlı alerjik şok riski ortaya çıkarılabilir
Arı alerjisine bağlı alerjik şok riski moleküler alerji testiyle ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarılabilir. Arı sokmasına bağlı alerjik şok gelişen hastalara alerji aşısı yapılması çok faydalı bir tedavidir. Moleküler alerji testi ile hangi arıya karşı alerji aşısı yapılacağı konusunda fikir sahibi olunabiliyor.
Alerjik Şoka Neden Olan Besinlerin Fırınlanması Alerjik Şoku Önler Mi?
Moleküler alerji testinin ortaya çıkardığı bir diğer güzel bilgi ise besinlerin fırınlanmasının alerjik şoku önleyip önleyemeyeceğini ortaya çıkarmasıdır. Çünkü alerjiye neden olan besin içindeki bileşenin ısıya duyarlı ise fırınlanmayla riskin olup olmayacağı anlaşılabilir. Bilinmelidir ki kuruyemiş gibi alerjik şoka neden olan besinler fırınlanma ile alerjik şokun riski daha da artmaktadır. Süt, yumurta, sebze ve meyvelerin içindeki alerjik şoka neden olan besinler fırınlanmayla tüketilmesi mümkün olabiliyor.
İlaçlara Karşı Alerjik Şok Moleküler Testle Anlaşılır Mı?
Anlaşılmaz. İlaçlara bağlı alerjiler moleküler alerji testiyle anlaşılmaz. İlaç alerjisi testi kandan başka testlerle, deri testi ve ilaçla yükleme dediğimiz ilacın küçük küçük dozlarla denenmesi ile anlaşılıyor. Sonuç olarak moleküler alerji testiyle ilaç alerjisi anlaşılmaz
Alerjik Şok Tedavi Edilebilir Mi?
Alerjilk şok gelişmesini önlemek için alerji yapan nedenlerden kaçınmak gerek. Özellikle kuruyemiş alerjisi olan veya deniz ürünü alerjisi olan hastaların çok dikkatli olması gerekir. Alerjinin şiddeti yüksekse kokusu bile alerjiye neden olabilir ve nefes sıkışmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle deniz ürünlerine alerjisi olanların balık restoranlarından uzak durması çok önemlidir. Okula giden çocukların alerjik olduğu besinler ayrıntılı olarak okula bildirilmeli ve alerjik şok belirtileri olması halinde nelerin yapılması gerektiği ve acil tedavi kiti olan adrenalin oto enjektörü nasıl ve ne zaman uygulanacağını gösteren yazılı eylem planı alerji doktoru tarafından hazırlanmalı ve okuldaki öğretmene anlatılarak verilmelidir. Yanlışlıkla alerjik besin tüketilmesi durumunda bir saat içinde acil tedavi planının yapılması ve ambulansın çağrılması hayat kurtarıcı olacaktır
Prof. Dr. Ahmet AKÇAY alerjik şok belirtileri olan çocuk ve yetişkinlerde acil tedavi planının ambulans gelinceye kadar yapılmasının hayat kurtarıcı olması nedeniyle acil tedavinin nasıl yapılacağının eğitiminin verilmesi çok önemli olduğunu belirtti. Ayrıca Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı işbirliği ile alerjik şok eylem planlarının okullarda eğitim planlarının yapılması ve öğretmenlerin eğitilmesinin çok önemli olduğunu düşündüğünü belirtti.
Alerjik şok belirtileri olan çocuk ve yetişkinin hemen yere yatırılarak müdahale edilmesi gerekir. Ayakların altına yastık koyarak yükseltmek gerekir. Bu sayede kalbe gelen kan miktarı artırılmaktadır. Alerjik şok riski olan her hastanın alerjik şok gelişmesi halinde kullanmak üzere kendilerinin uygulayabileceği adrenalin oto enjektörü bulundurması çok önemlidir. Bu acil tedavi ilacı oda ısısında tutulmalı, her zaman yanlarında olmalıdır ve çocukların okullarında da bulundurulmalıdır.
