Çeşitli hastalıkların ve semptomların tedavisinde kullanılan bitkiler arasında ada çayı da bulunur. Tıpta Salvia officinalis olarak bilinen ada çayı bitkisel ilaç ve baharat olarak sıklıkla tercih edilebilir. Yaklaşık 60-100 cm uzunluğunda, beyaz, mor ve mavi çiçekli, çok yıllık bir bitkidir. Liv Hospital Ulus Beslenme ve Diyetetik Uzm. Dyt. Sibel Songur Halk arasında bitki çayı veya ekstrat olarak sindirim ve dolaşım rahatsızlıkları, depresyon, cilt hastalıkları, öksürük ve astım gibi hastalıkların iyileştirilmesinde kullanılır. Ayrıca ada çayı uçucu yağları antiseptik ve gaz giderici etkilere sahip olabilir.
Ada Çayının içeriği nedir?
Ada çayı bitkisi az miktarlarda karbonhidrat, protein ve yağ içeriğine sahiptir. Vitamin ve mineral içeriği açısından A, B ve C vitaminlerinin yanı sıra kanın pıhtılaşmasında etkin rol alan K vitamini açısından zengindir. Ek olarak kalsiyum, demir ve manganez ada çayında bulunan minerallerdir. A ve C vitaminleri antioksidan vitaminler arasında yer aldığından ada çayı kanser gibi sağlık sorunları riskinin azaltılmasında kullanılabilir. Antioksidan özelliğe sahip kimyasal bileşenler ada çayı bitkilerinde yaygın olarak bulunabilir.
Ada Çayının Faydaları nelerdir?
Ekstrakt, yağ ve çay halinde kullanılabilen ada çayı faydaları kısaca antioksidan ve antibakteriyel özelliklere dayanır. Kanser, diyabet ve beyin fonksiyonlarının bozulmasında oksidatif stresin etkileri görülebilir. Doku ve organlarda hasar bırakabilen oksidatif stresin azaltılmasında ve vücudun korunmasında rol oynayabilir. Özellikle fenolik bileşikleri içeren ada çayı antioksidan savunma sistemini uyarabilir ve toksinlerin temizlenmesini sağlayabilir.
Ada Çayının Ağız sağlığına faydaları
Gıdalarda koruyucu ve tedavi edici etkinliğe sahip olan ada çayı Bacillus subtilis, Enterobacter cloacae, Bacillus mycoides gibi mikroorganizmalara karşı etkili olabilir. Bu özelliği nedeniyle antibakteriyel olarak işlev görebilir. Bazı çalışmaların verilerine göre bakterisit etkisi sayesinde ada çayının faydaları ağız ve diş sağlığında, diş çürüklerinin önlenmesinde antibakteriyel aktivite ile açıklanabilir.
Ada Çayının Hafızaya faydaları
Ada çayı türlerinin ekstraktları hafıza problemlerinde, depresyon ve iskemi vakalarında çeşitli faydalı etkilere sahip olabilir. Özellikle yaygın olarak kullanılan ada çayı, Çin ve İspanyol ada çayı Alzheimer hastalığında zihinsel işlevlerin azalmasına yönelik yaygın olarak kullanılır. Bazı çalışmalara göre ada çayı hafızanın ve bilişsel fonksiyonların iyileştirilmesinde etkili olabilir. Bununla birlikte sakinlik ve uyanıklık halini sağlayabilir ve ruh halinin iyileştirilmesine yardımcı olabilir.
Ada Çayının Diyabete faydaları
Geleneksel tıpta geçmişten günümüze ada çayı glikoz düşürücü etkileri nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Kan glikozunun düşürülmesinde ada çayı insüline benzer işlevlere sahip olabilir. Çalışmalara göre ada çayının her gün belirli miktarlarda (300 ml) tüketilmesi kan basıncı ve kalp atış hızında herhangi bir olumsuz etkiye sahip olmadan antioksidan aktivite gösterebilir ve lipid seviyelerinin iyileştirebilir. Bunun sonucunda diyabetik tabloyu dolaylı olarak düzenleyebilir.
Ada Çayının kansere faydaları
Kanser kontrolsüz bir şekilde çoğalan ve yayılma gösteren hücreler ile karakterize bir sağlık sorunudur. Kanserin yayılmasında tümör hücrelerinin çok sayıda kan damarı oluşturması etkili olabilir. Bu sayede kanser metastaz yapabilir ve büyüyerek diğer dokuları istila edebilir. Kanserin yayılması bazı çalışmalara göre ada çayı ekstraktları ile azaltılabilir veya önlenebilir. Ada çayında mevcut olan ursolik asit, tümör hücrelerinin yayılması ve dokuları istila etmesinin önüne geçebilir. Diğer çalışmalarda kanserin oluşmasında risk faktörü olabilen DNA hasarının azaltılmasında ada çayı etkili olabilir ve kolon kanserinin gelişme olasılığı düşürülebilir.
Ada Çayının Obeziteye faydaları
Obezitenin gelişmesi ile birlikte metabolik sendromu oluşturan birtakım rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Tip 2 diyabet, hipertansiyon ve dislipidemi obezitenin neden olduğu sağlık sorunlarıdır. Bu nedenle kardiyovasküler, kronik böbrek hastalıkları gibi ciddi hastalıkların oluşmasına zemin hazırlayabilir. Obezitenin yönetilmesinde vücut ağırlığı ve yağ oranının azaltılması gerekir. Vücutta yağların sindirilmesinde pankreastan salgılanan lipaz enzimlerinin önemli bir rolü vardır. Ada çayı özleri pakreatik lipazın aktivitesini değiştirebilir ve kan trigliserit seviyelerinin yükselmesini engelleyebilir. Dolayısıyla yağ oranının, vücut ağırlığının ve obezite riskinin azaltılmasında ada çayı yaprakları özü etkili olabilir.
Ada Çayının Kolesterole faydaları
Çin ada çayı olarak da bilinen kırmızı ada çayı özellikle kan toplam kolesterolü, kötü huylu kolesterol olarak bilinen LDL kolesterolü ve trigliserit seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Ada çayı özlerinin enerji, yağ ve glikoz metabolizmasında rol alan genleri aktifleştirebilir. Bunun sonucunda trigliserit miktarı düşürülebilir, HDL/LDL oranları iyileştirilebilir. Kalp ve damar sağlığının göstergesi olarak kullanılan HDL/LDL oranlarının düşürülmesi çeşitli hastalıklara karşı koruyucu olabilir. Bununla birlikte insülin direncinin azaltılmasında ve yağ dokusu boyutlarının küçültülmesinde çeşitli etkilere sahip olabilir.
Ada Çayının Menopoza faydaları
Geleneksel tıpta menopozun neden olduğu terleme ve sıcak basması gibi semptomların hafifletilmesinde ada çayı kullanılabilir. Menopoz döneminde sıcak basması ve buna bağlı olarak terleme, çarpıntı vb. semptomlar ada çayı ekstraktları (özü) ile iyileştirilebilir. Çalışmalara göre günde bir kez ada çayı özü kullanımı menopozun yol açtığı sıcak basması ve terlemelere karşı güvenli ve etkili bir yol olabilir.
Ada Çayı yağının faydaları nelerdir?
Ada çayından elde edilen esansiyel yağlar başlıca antiseptik, gaz giderici, terlemeyi azaltıcı ve kas spazmlarını giderici özellikler taşıyabilir. Bu işlevleri yerine getiren metabolitler monoterpenler, diterpenler, triterpenler ve rosmarinik asitlerdir. Bununla birlikte ada çayı yağları ağız ve boğazda oluşan iltihap ve enfeksiyonlarda (diş eti iltihabı, faranjit ve stomatit vb.) kullanılabilir. Verilere göre ada çayı yağı kemoterapi alan hastalarda ağrı, mide bulantısı ve kusmayı hafifletmek amacıyla tercih edilebilir. Antibakteriyel ve antioksidan aktiviteye sahip ada çayı yağı, cilt ve saç hücrelerinin yenilenmesini destekleyebilir. Ada çayı yağı saç için faydaları arasında saç derisindeki dolaşımı sağladığı ve saç foliküllerini beslemesi gelebilir. Esansiyel yağlar saçlara parlaklık verebilir, saç foliküllerinin desteklenmesini sağlayabilir.
Ada Çayı nasıl kullanılır?
Ada çayı bitkisi farklı kültürlerde çeşitli amaçlarla kullanılabilir. Yemek pişirirken taze, kurutulmuş ve öğütülmüş olarak aroma verme amacıyla tercih edilebilir. Ada çayı ayrıca çay, öz (ekstrakt) ve takviyeler halinde tüketilebilir. Yaygın olarak ada çayının kullanıldığı alanlar şunları içerebilir:
- Salata ve diğer soslara eklenerek,
- Çorbaların üzerine garnitür olarak,
- Sebze yemeklerinde baharat olarak,
- Taze veya kurutulmuş yaprakların demlenerek,
- Etlere aroma verici ve baharat olarak eklenerek,
Ek olarak ada çayı gargarası faydaları hakkında birtakım uygulamalar bulunabilir. Bitki çayı olarak tüketilmesinin yanı sıra gargara şeklinde kullanılabilir, cilde uygulanabilir.
Ada Çayının yan etkileri nelerdir?
Ada çayı önerilen normal miktarlarda tüketildiğinde genellikle herhangi bir olumsuz etkiye neden olmaz. Ancak uzun süre boyunca veya yüksek dozlarda tüketilen ada çayı türleri, birtakım yan etkilere sebebiyet verebilir. Aşırı miktarda ada çayı esansiyel yağların toksisitesine yol açabilir. Bununla birlikte “tüyon (thujone)” adlı kimyasalın çok fazla alınması ile olumsuz etkiler oluşabilir. Bu etkiler arasında nöbetler, karaciğer ve sinir sistemi hasarları yer alabilir. Kan şekerini düşürücü etki gösterdiğinden dolayı diyabet ilaçları kullanan diyabet hastalarının dikkatli tüketilmesi önerilir. Ek olarak K vitamini içeriği yüksek olan ada çayı çok fazla tüketildiğinde kan pıhtılaşmasını etkileyebilir ve kanamanın anormal seyretmesine neden olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Bitkiler geleneksel tıpta sıklıkla tercih edilebilir ve ada çayı yaygın kullanıma sahip bir bitkidir. Çoğu zaman güvenilir ve etkili görülen ada çayı hakkında birtakım sorular gündeme gelebilir.
Ada Çayı diyabete iyi gelir mi?
Kan şekerinin düşürülmesinde ve insülin benzeri görev görmesi nedeniyle ada çayı kullanılabilir. Ada çayı yeterli miktarlarda tüketildiğinde kan şekeri ve diyabetin kontrol edilmesinde etkili bir yol olabilir.
Ada çayı ne kadar tüketilmeli?
Ada çayı demlenerek günlük olarak 1-2 bardak tüketilebilir. 2 aydan fazla bir süre ada çayının sürekli tüketilmesi önerilmeyebilir. Ekstrakt olarak takviye alınan ada çayı ürünleri genellikle 12 haftaya kadar 280-1.500 mg arasında alınabilir. Bireyin ihtiyacı olan dozaj doktora başvurularak öğrenilmelidir.
Ada Çayı ve zencefil faydaları nelerdir?
Ada çayı ile birlikte zencefil ile yapılan bitki çayları özellikle soğuk algınlığında, öksürük ve boğaz ağrısında, ağızdaki iltihapların giderilmesinde yaygın olarak kullanılır. Ada çayı ve zencefil faydaları arasında bulunan antioksidan ve antibakteriyel özellik iltihaplanma ve enfeksiyonların iyileştirilmesinde etkili olabilir.
Ada çayı adet söktürür mü?
Ada çayı adet söktürücü etkiye sahiptir. Ada çayı, östrojen hormonunu uyararak adet döngüsünü düzenler. Ayrıca, adet öncesi dönemde karşılaşılan baş ağrısı, mide bulantısı, ruh hali değişiklikleri ve yorgunluk gibi durumların azaltılmasına yardımcı olur. Ada çayının adet söktürücü etkisini görmek için günde 2-3 fincan ada çayı içmek gerekir. Ada çayı, adet gecikmesi yaşayan kadınlarda adetin başlamasına yardımcı olabilir. Ancak, adet gecikmesinin başka bir sağlık sorunundan kaynaklanması durumunda, ada çayı yerine bir doktora başvurmak gerekir.
