Böbrek taşı nedir? Belirtileri nelerdir? Nasıl oluşur? Tedavisi nedir? Tedavi olmazsa ne olur?

Böbrek taşı nedir?

Böbrek taşı, idrardaki tuz, mineral ve metabolitlerin çökerek kristaller oluşturması ve bu kristallerin büyüyerek böbreğin belirli bölgelerinde toplanması sonucu ortaya çıkan rahatsızlıktır. Oluşum nedenine göre içeriğindeki mineraller değişiklik gösterse de bilinen 30’dan fazla bileşik mevcuttur. Bu bileşikler içerisinde en fazla kalsiyum oksalat yer alır. Kalsiyum oksalat dışında kalsiyum fosfat, magnezyum amonyum fosfat, ürik asit ve sistin taşları en sık görülen tiplerdendir.

Böbrek taşı nasıl oluşur?

Nedeni hala tam olarak bilinmese de kabul gören görüş; idrar içinde doygunluğa ulaşmış maddelerin birbirleriyle uygun ortamda birleşerek kristaller oluşturması ve bu kristallerin büyümesinin böbrek taşı oluşumuna yol açtığı yönündedir.

Böbrek taşı oluşumundaki risk faktörleri nelerdir?

Böbrek taşı oluşumu tek bir nedene bağlı değildir. En sık görülen nedenler;

• Obezite,
• Tek tip beslenme,
• Normalin üzerinde tuz tüketimi,
• Sıvı alımının azalması,
• İdrar kanallarındaki doğumsal anormallik ve darlıklar,
• Böbrek şekil bozuklukları,
• Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirme,
• Genetik rahatsızlıklar,
• D vitamini eksikliği,
• Denge metabolizmasındaki aksaklıklar,
• Hipertansiyon,
• Bağırsaktan geri emilim bozuklukları vb. birçok nedene bağlıdır.

Böbrek taşı belirtileri nelerdir?

İdrar kanalları içerisinde oynayan taşlar genellikle künt bir yan ağrısı yapar. İdrar kanalını tıkayan taşlar ise böbrek içi idrar basıncını artırarak böbrek kapsülünü gerer ve halk arasında ‘bıçak saplanır tarzda’ olarak dile getirilen renal kolik ağrı oluşur. Hastaları hekime başvurmaya yönlendiren neden de bu ağrıdır. Ama unutulmamalıdır ki böbrek taşları ağrısız da seyredebilir. Ağrı dışında sık idrara gitme, idrarda renk değişikliği gibi idrar problemlerinin yanı sıra mide bulantısına da yol açabilir.

Tanı nasıl konulur?

Üroloji uzmanı tarafından yapılan ayrıntılı bir fizik muayeneyi takiben ultrasonografi, böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için kan tetkikleri, idrar yolunda kanama ve enfeksiyonu değerlendirmek adına idrar tetkikleri, röntgen, ilaçlı böbrek filmi (İ.VP.) ve ilaçsız bilgisayarlı tomografi (B.T.) ile tanı konulur.

Nasıl tedavi edilir?

Böbrek taşı tedavisi hasta, taşın yeri, boyutu ve böbreğe verdiği zarara göre değişir. Tedavisi kişiye özeldir. Çoğu böbrek taşının kendiliğinden düşmesi beklenilebildiği gibi bazı böbrek taşlarına ilaç tedavileri, taş kırma (ESWL) veya cerrahi müdahale gerekebilir.

Genel olarak kendiliğinden düşme ihtimali olmayan 2 cm’den küçük, idrar kanalını tam tıkamayan taşlara ilk tedavi seçeneği dışarıdan şok dalgaları ile yapılan taş kırma ESWL tedavisidir. Böbrek içinde ESWL ile kırılmayan ya da ESWL yapılamayan durumlarda Fleksible URS (RIRS) dediğimiz idrar kanalından endoskopik yöntemle girilip lazer ile taşın kırılması yöntemi uygulanmaktadır. Böbrek ve idrar kesesi arasında üreter dediğimiz kanalı tıkayan taşlarda yine endoskopik (kapalı) yöntemle girilip Üreterorenoskopi dediğimiz yöntemle taşlar alınabilir. Böbrek içerisinde neredeyse böbrek şeklini almış, 2 cm’den büyük taşlara Perkütan nefrolitotomi (PCNL) dediğimiz böbreğe dışarıdan tek bir delikle erişim sağlanan endoskopik girişim büyük böbrek taşları tedavisinde başarılı sonuçlar almayı sağlayan bir yöntemdir. Ayrıca karından delikler açılarak yapılan laparoskopik operasyonlar da böbrek taşı tedavisinde önemli yere sahiptir.

Böbrek taşı hastalığının tekrarlamaması için ne yapılmalıdır?

Öncelikle hasta, gerek kendi düşürdüğü gerekse bizim tarafımızdan alınan taşların incelemeye gönderilip hangi bileşik olduğu anlaşılmalıdır. Taş analizinden sonra mevcut bileşiği artırabilecek hastalıkların tespiti için kan ve 24 saatlik idrar analizleri yapılır. Bunların sonuçlarına göre hastaya özel diyet tedavisi verilebilir. Buna ek olarak sıvı alınımın artması, sıvı kaybı olan ishal, aşırı terleme gibi durumlarda sıvı desteğinin artırılması, dengeli ve lifli beslenme, fiziksel aktivitenin artırılması, kilo verilmesi, tuz kısıtlanması ve sık doktor kontrolü taşın tekrarlama ihtimalini azaltır.

Böbrek taşı hastalığı tedavi edilmezse ne olur?

Böbrek taşı idrar yolları için yabancı bir cisim gibi olduğundan idrar yolu enfeksiyon sıklığını kat kat artırır. Ayrıca böbreğin idrar üreten kısımlarına zarar vererek böbrek kaybına yol açabilen ciddi bir rahatsızlıktır.