“Demans” Türkçe’de halk arasında bunamanın karşılığıdır. Demans, beyin hücrelerinin tahribatı ve kaybına yol açarak beyin fonksiyonlarının ilerleyen bir şekilde bozulmasına yol açar. bir beyin hastalığı olan kişilerde sık rastlanan belirtileri kapsamaktadır. . Beyin tahribatı kişinin hafızasını, dikkat ve konsantrasyon, konuşma, düşünme gibi zihinsel fonksiyonlarını etkiler. Ancak demans sadece Alzheimer hastalığı ile sınırlı değildir. H, her zaman altında yatan bir hastalık vardır.
Alzheimer hastalığı tüm bunamaların yarısından fazlasını oluşturmaktadır. İkinci en sık rastlanan demans damar sertliği sonucu gelişen vasküler (damarsal) demanstır. Demansın diğer nedenleri arasında, Sfiliz(frengi) AIDS, metabolik hastalıklar, Creutzfeldt-Jacob hastalığı, Lewy cisimcikli demans, Down sendromu, Huntington hastalığı, Parkinson hastalığı, Frontotemporal demans gibi nörodejeneratif hastalıklar ve travma ve normal basınçlı hidrosefali gibi nedenler sayılabilir. Depresyon da bazen demansı taklit edebilir.
Alzheimer hastalığı bazı beyin hücrelerinin ölümüyle karakterize, kesin nedenleri bilinmeyen nörolojik bir hastalıktır. Kliniği hafıza ile diğer entelektüel faaliyetlerde ilerleyici bozulma. Bunlar; Yeni bilgileri öğrenmek veya daha önce öğrenilmiş olan bilgiyi hatırlama becerisinde bozulma
Konuşma bozukluğu (Örn. kelime bulma güçlüğü)·
· Motor (hareket) faaliyetlerde bozulma
· Duyu işlevlerinin korunuyor olmasına rağmen objelerin tanınamaması
· Planlama, organizasyon, dikkati odaklama, soyutlama gibi zihinsel fonksiyonların bozulması
·kişinin sosyal ve mesleki yaşamında belirgin aksamaya neden olur. 85 yaşın üstünde Alzheimer Hastalığı %50 görülür. Alzheimer vakalarının bir kısmının genetiktir.
Hastalığın ilerlemesi ortalama süre 7-8 yıldır. Hastalığın en ileri evresinde Alzheimer hastasının 24 saat bakıma ihtiyacı olabilir. Beslenme, temizlik, tuvalet ihtiyacı ancak bir bakıcı tarafından sağlanabilecektir.
Nedenleri
Alzheimer hastalığının nedeni henüz bilinmemektedir.hastalarının beyninde belirli bölgelerde hücre kaybı ve hücreler arası bağlantıların kopması söz konusu. Bunun yanında hastaların beyninde görülen iki tane tipik patolojik özellik vardır:
Hücreler arasında biriken, “amiloid” denilen, protein nitelikli bir madde. anormal yapı kazanıp hücreler arasında birikerek “plak”ları oluşturmaktadır. Bunlara “amiloid plak” adı verilir.
Hücrelerin içinde çöken bir protein olan “tau”. Alzheimer hastalığında anormal yapı oluşturup hücrelerin içinde çökmeye başlamaktadır. amiloid birikmesi hastalığın ana sebebidir. tau proteini birikip bunun sonucunda hücre ölünce, hücre çeperindeki amiloid açığa çıkıp hücreler arasında birikmeye başlıyor. Ailevi Alzheimer hastalığına sebep olan 3 tane gen de hücre içindeki amiloid proteinin yapım ve yıkımıyla ilgili genlerdir. Alzheimer hastalığının oluşumu için genetik bulgular amiloid proteinini, patolojik bulgular ise tau proteinini işaret etmektedir.
Evreler ve BelirtileriAlzheimer hastalığını evrelere ayırmak için değişik ölçekler kullanılmaktadır.
Erken Evre: Bu dönem genellikle hasta yakınları tarafından gözden kaçırılır ve yaşlanmanın normal bir parçası sanılabilir. Hastalığın başlangıcı sinsi olduğu için ilk belirtilerin ne zaman ortaya çıktığını net olarak saptamak güçtür. Bu dönemde en belirgin bulgu unutkanlıktır, bunun yanında hasta kelime bulma zorluğu çekebilir, zamanı şaşırabilir, özellikle tanımadığı bazen de tanıdığı yerlerde kaybolabilir, karar vermekte ve inisiyatif almakta zorluk çekebilir. Çabuk sinirlenme, ani parlamalar, içe kapanma gibi kişilik değişiklikleri gösterebilir. Hobi ve Çevreye ilgisini kaybetmeye başlar. Para hesaplarını karıştırma,giyinmede hatalar görülür. Günlük yaşamda fazla bir bozulma yoktur.
İkinci Evre: Belirtiler günlük yaşamı daha çok etkilemeye başlarlar. daha unutkan olur, defalarca aynı soruyu sorabilir. Yakın zamanda yaşanmış olayları hatırlamaz.. Tek başına yaşaması güçleşmeye başlar. Alışverişte Banyosunu, temizliğini h Konuşurken takılmalar, aksamalar ortaya çıkar. Kendi başına bırakılırsa kaybolabilir. Davranışsal belirtiler hezeyanlar, hırçınlık ortaya çıkabilir.
Geç Evre: Hasta yardımsız yaşayamaz, yakın belleği tamamen bozuk ve daha uzak geçmişi de kapsamaya başlar. kendini iyi ifade edemez, son dönemlerde artık hiç konuşamaz söylenenleri de anlamaz. Giyinmesi, temizliği yemek yemesi için tam yardım gerekir. yakınlarını dahi tanıyamaz, idrar ve sonra dışkı tutmada sorunlar başlar. Son dönemdeki hasta bakıma tam muhtaç, konuşmayan, anlamayan, genelde sakin, bırakıldığı yerde oturan, yardımsız yürüyemeyen, en sonunda yatağa bağımlı bir hastadır.
Alzheimer Hastalığının tanısı hastanın öyküsüne ve nörolojik-mental muayeneye dayanmaktadır.
Radyolojik görüntülemeler(MR),
nöropsikolojik testler ve
laboratuar testleri Alzheimer(B12, TSH, T3, T4) tanı ve ayırıcı tanıda kullanılan testlerdir.
Alzheimer hastalığının seyrini durduran, hastayı iyileştiren bir tedavi metodu yoktur. Hastaların günlük yaşamını etkileyen unutkanlık ve beceri kayıplarını geciktirmeyi hedefleyen bir tedavi yaklaşımı izlenir. Hastaların beyinlerinde ilerleyici hücre ölümü sonucu eksilen asetilkolin miktarını arttırmak için asetilkolin esteraz enzimini inhib eden ilaçlar verilir.
Diğer bir ilaç yaklaşımı Alzheimer hastalarının beyinlerinde artmış bir madde olan gultamatı azaltmaya yönelik olarak kullanılan memantin’dir. davranış değişiklikleri, uyku problemlerin kontrolünü sağlamak için psikiyatrik ilaçlar tedaviye eklenebilir. düzenli beslenme ve düzenli uyku tedaviye oldukça yardımcıdır.
Risk Faktörleri ve Korunma
Yaşlanmanın ileri dönemlerinde Alzheimer hastalığı riski artmaktadır. Ailede Alzheimer hastası bulunması önemli risk faktörüdür. Genetik, Alzheimer’da önemlidir. Kolesterol taşıyıcı protein olan Apolipoprotein (APOE)’nin epsilon 4 aleline sahip olma AH riskini 2–10 kat artırır. Birinci derece akrabasında AH olanlarda risk 2.6 kat, kat artmaktadır.
· Stres
· depresyon
· düşük eğitim düzeyi,
· kronik alkolizm,
· kafa travması risk faktörleri olarak bildirilmiştir.
· damar sertliği (arterioskleroz)
· diyabet,
· hipertansiyon,
· kolesterol yüksekliği,
· sigara,
· kanda homosistein yüksekliği,
· şişmanlık,
· beyin damar hastalığı
risk faktörleridir.
Alzheimer hastalığına yakalanma riskini azaltmak için
· damar sertliği,
· inme,
· hipertansiyon,
· kolesterol yüksekliği,
· diyabet,
· kanda homosistein yüksekliği,
· obezite
· sigara gibi damarsal risk faktörleri nden krunmakta fayda vardır.
tedavisi Alzheimer Hastalığı riskini azaltabilecektir.
Alzheimer Hastalığı’nın ilaç tedavisinde
· antioksidanlar
· C vitaminin
· E vitamini
· Östrojen etkisizdir.
Kortizon içermeyen anti-eflamatuvar ilaçların (romatizma ilaçları) Alzheimer Hastalığı’nın korunması ve tedavisi için yarar sağladığı gözlenmiştir. Bu ilaçların etkisinin, hastalık başlamadan önce devamlı alınmasıyla ortaya çıktığı ileri sürülmüştür.
kolesterol yüksekliği tedavisinde kullanımı, statin (kolesterol düşürücü ilaç) kullananlarda Alzheimer hastalığı sıklığının daha düşük olduğu fark edilmiştir. Bazı çalışmalarda, uzun dönem statin kullanımının özellikle hafif-orta evre Alzheimer Hastalığı tedavisinde yararlı olduğu ve Alzheimer Hastalığı riskini azaltabildiğine dair bazı veriler elde edilmiştir..
· zihinsel ve fiziksel aktivitelerin
· boş zamanları değerlendirme
· zihinsel aktivitelere katılım
· fiziksel egzersizlerin
Alzheimer Hastalığı ve bunama riskini azalttığı veya başlangıcını geciktirebildiği gözlemlenmiştir.
· Yalnız başına yaşamak,
· sosyal ilişkiler içinde bulunmamak,
· depresyon,
hem demans riskini arttırmakta ölüm yaşını öne almaktadır.
Kronik alkolizimin karaciğer, beyin ve periferik sinir sistemi yanında birçok organa zararlı
hafif veya orta miktarda içki içmenin kalp-damar hastalıkları yanında demans ve Alzheimer Hastalığı’nın önlenmesinde yararlı etkisi olduğu bildirilmiştir.
Doymamış yağların riski azalttığına dair bazı veriler mevcuttur.
Haftada bir veya daha fazla balık yiyen kişilerde,
Akdeniz diyetini sık uygulayan kişilerde,
Bu risk azalması, diyette bulunan balık, meyve, sebze ve doymamış yağları fazla tüketme ile orta miktarda alkol alımına bağlanmıştır.
Orta yaşlardan itibaren diyetin düzenlenmesi, fazla kilolardan kurtulma hastalıktan korunmada yarar sağlamaktadır,
