Adet döneminde oluşan ağrıların nedeni adet kanını dışarı atabilmek için rahmin kasılması ve bu dönemde rahim içinden salgılanan “prostaglandin” adı verilen maddelerin sinir uçlarını uyarmasıdır. Prostaglandinler vücudumuzdaki pek çok dokuda bulunan ve çeşitli başka görevlerinin yanı sıra ağrıya da yol açan maddelerdir.
Genel olarak adet döneminde bir miktar sancı olması normaldir ve o ayki adet periyodunda yumurtlama olduğunun bir göstergesidir. Dismenore ise günlük aktiviteleri engelleyecek düzeyde ağrılı adet görme olarak tanımlanan jinekolojik bir hastalıktır. Ağrı; aralıklı, kramp tarzında, alt karın bölgesi ve kasıklarda en yoğun olmakla birlikte bele, sırta ve bacaklara da yayılabilir şekildedir. Çoğu kez adet başlamadan önceki gün başlar, kanamanın başlamasından sonraki ilk 12 saat içinde en şiddetlidir ve genellikle en fazla 2-3 gün sürer.
Kadınların yaklaşık olarak yarısında, bulantı, kusma, ishal ya da kabızlık, karında gaz hissi, baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, sinirlilik, ateş basması ve bazen bayılmalara kadar varan belirtilerin biri ya da birkaçı ağrıyla birlikte görülebilir.
Dismenore, primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olmak üzere ikiye ayrılır:
Primer dismenorede altta yatan bir hastalık bulunmamaktadır, genellikle ergenlik döneminde ilk adet kanamalarından itibaren başlar, toplumdaki kadınların yaklaşık yarısını etkiler ve ilerleyen yaşla ya da gebeliklerden sonra şiddeti azalır. Burada ağrının şiddeti kişinin ağrı eşiğine bağlıdır.
Sekonder dismenore terimi ise adet sancısına neden olan, altta yatan başka bir hastalık olduğunda kullanılır, daha ender görülür ve ağrının başlangıçta olmayıp herhangi bir yaşta sonradan çıkması anlamına gelir. Sekonder (ikincil) dismenorenin nedenleri arasında en başta gelen endometriozis hastalığının yanı sıra adenomiyozis, myomlar, uterus ve tüpleri içine alan iltihabi hastalıklar ve RIA (rahim içi araç,spiral) kullanımı sayılabilir.
Ne yapılmalıdır?
Günlük hayatı etkileyecek şekilde belirgin adet sancısı varlığında, bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmak yerinde olacaktır. Doktorunuz şikayetin herhangi bir nedene bağlı olup olmadığını muayene ve ultrason tetkiki ile araştırabilir, gerekiyorsa bazı kan testleri isteyebilir.
Tedavisi nasıldır?
Primer dismenorenin tedavisinde non-steroid anti inflamatuar (NSAİ) grubu denilen ağrı kesiciler oldukça etkilidir. Bu ağrı kesicilerin kullanımına adet başlamadan bir ya da iki gün önce başlandığında etkileri daha da belirginleşir.
Ağrı kesicilerle yeterli sonuç alınamıyorsa ve kullanıma engel herhangi bir durum da yoksa, uygun kişilerde doğum kontrol hapları kullanılabilir. Doğum kontrol hapı kullanımının mantığı yumurtlamanın engellenmesiyle ağrının kontrol altına alınmasıdır.
Özellikle omega-3 ve magnezyum gibi bazı besin takviyeleri de zaman zaman gerek ağrının gerekse de adet öncesi mide-barsak değişiklikleri, iştah değişiklikleri, duygu durum değişiklikleri gibi problemlerin azaltılmasında yardımcı olabilmektedir.
Sekonder (bir nedene bağlı) dismenorede ise altta yatan hastalık olabildiğince tespit edildikten sonra buna yönelik tedavi düzenlenir. Bu amaçla gerektiğinde laparoskopi adı verilen yöntemle karın içi organlar incelenebileceği gibi ve birtakım cerrahi işlemler de uygulanabilir.
