Kanser Risklerini Azaltacak Önemli Yaklaşımlar
1- Sigara ve alkol: Ülkemizdeki her iki çocuktan biri sigaradan etkilenmektedir. Sigara tüm kanserlerin üçte birinden, akciğer kanserlerinin %90’ından sorumludur. Evde sigara içen birinin varlığı, annenin sigara içmiş olması çocuklardaki lösemi ihtimalinin 3 kat arttırabilmektedir. Alkol, özellikle hamileliklerinde alkol alan annelerin çocuklarında kanser riskinin arttığı bilinmektedir. Ayrıca alkol alınması başta sindirim sitemi kanserleri olmak üzere birçok kanser için risk oluşturmaktadır.
2- Çevre kanserojenleri: Çevremizde farkında olmadan karşılaştığımız birçok kanserojen madde bulunmaktadır. Örneğin asbest, erionit içeren ev yapı malzemeleri ve toprak, ağır metal üreten fabrika artıkları, arsenik, PVC kesimi yapılan fabrikalar, elektromanyetik alanlar, hamilelik ve emzikli dönemde kullanılan kimyasal saç boyaları.
3- Beslenme: Kanser riskini azaltan en önemli beslenme tarzı anne sütü ile beslenmedir. Fast foodlardan, gazlı ve hazır içeceklerden kaçınmak kanserlerin yaklaşık üçte birinden sorumlu önemli bir riski azaltmaktadır.
4- Fiziksel aktivite: Erken yaşta başlanan uygun fiziksel aktivite, düzenli spor yaşam boyu sağlıklı bir vücut için gereklidir. Fiziksel aktivitenin yaşamımızın bir parçası haline getirilmesi tüm yaşam boyu kanser riskini ciddi şekilde azaltmaktadır. Bu azaltıcı etki hem obeziteyi önler hem de doku oksijenlenmesini arttırarak oluşturur.
5- Genetik yatkınlık ve bunun analizi: Kanserlerin %5-10’unun genetik orjinli olduğunu ve genetik yapımızın riskimizi arttırdığı bilmekteyiz. Ailemizde kanser varsa bu yatkınlık söz konusu olabileceğinden risklerden uzaklaşmak önemlidir. Özellikle riskli ailelerdeki taramaların nasıl olacağını doktorumuza danışarak programlamalıyız.
6- Bağışıklık sistemi ve aşılar: Hemofilus influenza denilen menenjit aşısı olan çocukların daha az lösemiye yakalandığı bilinmektedir. Birçok aşı bağışıklık sistemini erkenden uyararak olgunlaşmasına yardım eder ve kanser oluşumuna karşı bağışıklık sisteminin bilinçlenmesine yardımcı olur. Hepatit B aşısı karaciğerin özel kanserlerini (hepatosellüler kanser), HPV aşıları rahim ağzı kanserlerini engeller. Çocukluk çağındaki aşıları düzenli şekilde yaptırmamız önemlidir.
7- Güneş (Ultraviyole-UV) ve Elektromanyetik alanlar: Güneş ışını ve elektromanyetik alanlar iyonize olmayan ışınlardan olup Dünya Kanser Kontrol Ajansı tarafından muhtemel kanserojenlerden sayılmaktadır. Bu konuda güneş ışınından gelen ultraviyole; özellikle cilt kanserleri açısından çok daha ciddi etkiler yapmaktadır. Elektromanyetik alanlar ise çok kesin bilimsel veriler olmamasına karşın deneysel olarak kanserojen olabilme riski taşıdığından ergenlik ve bebeklik döneminde çok yakın temastan kaçınılması tavsiye edilmektedir. Hamilelerin doğum öncesi ve doğum sonrası emzirme dönemlerinde solaryum uygulamaları bebek için sakıncalıdır. 8-
8-Radyasyondan korunma: Yaşam boyu hem doğal hem de yapay radyasyonla istemeden de olsa karşılaşmaktayız. Riskleri en aza indirebilmek için gereksiz film ve CT çektirmemek gerekir. Özellikle vücuda radyasyon yükü veren bu tip radyolojik yaklaşımlarda mutlaka bir doktor tarafından filmin istenmiş olması ve çekilmesinin tedavi veya tanı açısından zorunlu olması aranmalıdır.
9- Rutin kontroller: Her yaş için gereken doktor kontrolleri aşağıdaki erken bulguların fark edilmesi için önem taşımaktadır. Her yaşa uygun sağlık önerileri, düzenli olarak yapılan idrar ve kan testleri önem taşır.
10- Kanserin en önemli erken belirtilerinin bilinmesi, kanserin erken tanısını koyarak ölümlerin azaltılması için önemlidir;
1. Lenf düğümlerinde, vücudun başka bölgelerinde şişlik ve sertlik özellikle 2 cm’yi geçiyorsa mutlaka yakından izlenmeli, lenfomalar için mutlaka bazı tetkikler yapılmalı ve kontrol edilmelidir.
2. İki ayı geçen, tedaviye dirençli, tekrarlayan, nedeni açıklanamayan öksürük, ses kısıklığı solunum yolu ile ilgili görülen kanserlerin ilk belirtilerinden olabilir.
3. Düzelmeyen yara ve hızla şekli ve rengi değişen ben: Vücuttaki daha önce bulunan bir benin şekil ve koyulaşarak renk değişimi, olmayan bir lekenin hızla ortaya çıkması melanom denilen cilt kanserlerinin belirtisi olabilmektedir.
4. Açıklanamayan yorgunluk, halsizlik ve uzun süren gece ateşlenmeleri, terlemeleri: Kanserlerin yol açtığı kansızlık veya kanserin kendisi bu bulgulara neden olabilmektedir.
5. Hızlı kilo kaybı ve iştahsızlık: Kanserlerin genel bulgusu kilo kaybı ve düzelmeyen iştahsızlıktır. Bu metabolizmada yarattığı olumsuz etki nedeni ile görülmektedir.
6. Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik, düzelmeyen ishal ve kabızlık, kanlı dışkılama sindirim sistemi kanserlerinin en sık karşılaşılan bulgularındandır. Dışkıda kan bulunması.
7. Kanlı idrar: Bazı böbrek tümörlerinin ilk belirtisi idrarın kanlı gelmesidir. Bazen kanamayı durduran trombosit denilen kan hücrelerinin kanser istilası nedeni ile azalmasında bu tip kanamalara yol açabilmektedir.
8. Ciltte veya vücudun başka bir yerinde nedensiz kanamalar: Ciltte basmakla solmayan döküntüler, nedensiz burun kanamaları, ciltte kolay morarma ve zor iyileşme kan kanserlerinde rastlanabilen bulgulardır.
9. Yutma güçlüğü: Nedensiz yutma problemi sindirim sistemi ve ağız boşluğunun kanserlerinde görülebilmektedir.
10. Solukluk: Genellikle yavaş ilerleyen kanserlerde kemik iliğinde kan yapımının azalmasına bağlı veya kanserin neden olduğu kanamalara bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Özellikle nedeni bulunamayan kansızlık ve solukluklarda kanserleri düşünmek erken tanı açısından önemlidir.
